Τα Χριστούγεννα, η πιο λαμπερή εποχή του χρόνου, είναι για πολλές περιοχές της Ελλάδας μία περίοδος κατά την οποία αναβιώνουν πολλά έθιμα, βαθιά ριζωμένα στην αγκαλιά της ιστορίας και της τοπικής παράδοσης.

 Δύο από τα πιο γνωστά έθιμα της Παραμονής των Χριστουγέννων που τελούνται σε πολλά μέρη του Έβρου και της Θράκης ευρύτερα σχετίζονται με το τελευταίο νηστίσιμο γεύμα, πριν τον εορτασμό των Χριστουγέννων, ο οποίος διαχρονικά αποτελεί αφορμή για γλέντι και πληθωρικά οικογενειακά τραπέζια: 

Το Χριστόψωμο 

Πρόκειται για ένα έθιμο που αναβιώνει σε πολλές περιοχές της Ελλάδας και αποτελεί ουσιαστικά το ψωμί που ζυμώνεται με σκοπό να καταναλωθεί την Παραμονή των Χριστουγέννων. Η εβρίτικη εκδοχή, την οποία διακρίνει ένας ιδιαίτερος στολισμός, λόγω της ημέρας, τρώγεται το βράδυ της Παραμονής και αποτελεί ένα από τα «εννιά φαγιά» του τελευταίου νηστίσιμου γεύματος. 

Σύμφωνα με το έθιμο, πάνω στο Χριστόψωμο, η κάθε νοικοκυρά δημιουργεί σχέδια από ζυμάρι και ύστερα το «κεντάει» χρησιμοποιώντας πιρούνι. Τα ζυμαρένια αυτά σχέδια παριστάνουν συνήθως εικόνες από την αγροτική ζωή των χωριών, όπως οι θημωνιές του χωραφιού, το αλέτρι ή τα ζώα. Το τοπικό Χριστόψωμο στολίζεται επίσης με σύμβολα που διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή, όπως ο σταυρός, γράμματα που συμβολίζουν τον Χριστό, ποικίλα μοτίβα, θέματα της καθημερινότητας κ.α. 

Σε πολλές περιοχές του Έβρου το έθιμο θέλει τον μεγαλύτερο άντρα στην οικογένεια ( συνήθως τον παππού) να σπάει το Χριστόψωμο πάνω στο κεφάλι του και ύστερα να το μοιράζει στα μέλη της οικογένειας. Την επόμενη μέρα νωρίς το πρωί, το ξημέρωμα των Χριστουγέννων δηλαδή, η σπιτονοικοκυρά, αφού έχει αφαιρέσει από το Χριστόψωμο τον ζυμαρένιο στολισμό του, ταΐζει με αυτόν τα ζώα του σπιτιού. 

Τα Εννιά Φαγιά 

Τα εννιά φαγιά είναι ένα από τα πιο ξεχωριστά και φημισμένα χριστουγεννιάτικα έθιμα του Έβρου. Το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων - τελευταίο βράδυ της νηστείας- στρώνεται το οικογενειακό τραπέζι, ο παραδοσιακός χαμηλός σοφράς, με όλη την οικογένεια παρούσα. Πάνω σε αυτό το τραπέζι, σύμφωνα με το έθιμο, πρέπει να υπάρχουν οπωσδήποτε εννιά νηστίσιμα φαγητά. Πρόκειται ουσιαστικά για το τελευταίο νηστίσιμο γεύμα μιας και το επόμενο πρωί με την λειτουργία και την Θεία Κοινωνία τελειώνει η νηστεία και η αρχίζει η κατανάλωση των χριστουγεννιάτικων παραδοσιακών πιάτων, όπως είναι το χοιρινό και η παραδοσιακή μπάμπω. 

Στο τραπέζι αυτό επιβάλλεται να υπάρχει το Χριστόψωμο, που έχει ζυμωθεί από νωρίς, ένα καρπούζι, το οποίο έχει διατηρήσει η οικογένεια και στη συνέχεια προστίθεται ό,τι άλλο φαΐ υπάρχει διαθέσιμο. Αν τα φαγητά που υπάρχουν δεν φτάνουν τα 9 συνολικά, τότε ο αριθμός συμπληρώνεται με κάποιο κρεμμύδι ή πράσο ή φρούτο.

Σε κάποιες περιοχές του Έβρου, τα εννιά φαγητά της παραμονής είχαν έντονο συμβολικό χαρακτήρα. Με βάση μία εκδοχή του εθίμου τα 9 φαγητά περιλάμβαναν πίτα (για να γίνουν λαμπερά τα στάρια), μέλι (για να κουβαλούν τα μέλη της οικογένειας πάρα πολλά εφόδια όλο το χρόνο, όπως οι μέλισσες), κρασί (για να “απλώσει” η οικογένεια σαν κληματαριά), σαραγλί (για να φέρονται όλοι πάντα “γλυκά” στους φίλους), καρπούζι (για να’ ναι γλυκιά σαν καρπούζι η παραγωγή), πεπόνι (για να μιλούν οι συγχωριανοί με γλυκά λόγια για την οικογένεια), μήλο (για να έχουν τα μέλη της οικογένειας κόκκινα μάγουλα), σκόρδο (για να προστατεύονται από τα τσιμπήματα των εντόμων) και κρεμμύδι (για να έχουν οι λεχώνες πολύ γάλα). Σύμφωνα με μία άλλη εκδοχή του εθίμου τα εννιά φαγιά ήταν λαδερά και συνήθως ξερή τροφή (χαλβάς, ελιές, άζυμη πίτα, λάχανο, πιπεριές, μελιτζάνες, ντομάτες, τουρσί και αλατοπίπερο). 

Μετά το στρώσιμο του τραπεζιού ακολουθούσε συνήθως το θυμιάτισμα των μελών της οικογενείας και η σχετική προσευχή. Σε πολλά χωριά μάλιστα, ο ιδιοκτήτης του σπιτιού, μετά το τέλος του φαγητού, ασήμωνε το τραπέζι βάζοντας ένα ποσό κάτω από τη μεσάλα (τραπεζομάντιλο). 

Ποια είναι όμως η σημασία του αριθμού 9; Τι ακριβώς συμβολίζει; Η απάντηση ποικίλει με επικρατέστερη την εκδοχή ότι συμβολίζει τους εννιά μήνες κυοφορίας της Παναγίας, η οποία ολοκληρώνεται το βράδυ της παραμονής καθώς την επομένη μέρα γεννιέται ο Χριστός. Άλλη άποψη υποστηρίζει ότι τα εννέα φαγητά συμβολίζουν τα μέρη που επισκέφθηκαν ο Χριστός, η Παναγία και ο Ιωσήφ κατά το διωγμό του Ηρώδη. Σε κάθε περίπτωση, η διατήρηση των χαρακτηριστικών αυτών εθίμων συμβάλει στην ενδυνάμωση της πλούσιας πολιτιστικής και ιστορικής ταυτότητας του Έβρου, ενός τόπου που σίγουρα αγαπάει και σέβεται τις παραδόσεις.