Το Παγγαίο όρος, μεγαλειώδες, ποικιλόμορφο, γεμάτο θρύλους αλλά και ιστορία είναι ιδανικός προορισμός για κάθε εποχή του χρόνου. Βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα του νομού Καβάλας και αποτελεί παράδεισο για τους λάτρεις της φύσης και της περιπέτειας. Εδώ μπορεί κανείς να ανακαλύψει όμορφους παραδοσιακούς οικισμούς και μοναστήρια, να περιπλανηθεί σε πλακόστρωτα σοκάκια, να χαθεί στην αγκαλιά μίας ανεξάντλητης φύσης με χίλια πρόσωπα. 

Το μυθικό Παγγαίο πήρε το όνομά του από τον Παγγαίο, γιο του Θράκα θεού Άρη και της Κριτοβούλης. Σύμφωνα με τη μυθολογία υπήρξε σπίτι του Ορφέα και φιλοξένησε το ιερό του θεού Διονύσου, του μεγάλου θεού της Θράκης. Σε αυτά τα εδάφη δημιουργήθηκαν άλλωστε και οι πρώτοι Διονυσιακοί Θίασοι. Με το πέρασμα των αιώνων φαίνεται πως η διονυσιακή λατρεία και η έκσταση που αποτελεί καίριο χαρακτηριστικό της έδωσαν τη θέση τους στο χριστιανικό στοιχείο, όπως καταδεικνύει η παρουσία της ιστορικής μονής της Παναγίας Εικοσιφοίνισσας στα βόρεια του βουνού, η οποία είναι η παλαιότερη εν ενεργεία μονή στη Ελλάδα και την Ευρώπη. 

Το Παγγαίο είναι επίσης γνωστό ως το Χρυσοφόρο Παγγαίο λόγω των πλούσιων κοιτασμάτων χρυσού και αργυρού που εκμεταλλεύτηκε κατά την αρχαιότητα ο Φίλιππος Β’ Βασιλιάς των Μακεδόνων. 

ΦΥΣΗ, ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ 

Οι πλαγιές και τα δαιδαλώδη δάση του Παγγαίου είναι γεμάτα με οξιές, πλατάνια, έλατα, καστανιές και δρυς. Από τις πολλές εντυπωσιακές πηγές του όρους, αναβλύζει πεντακάθαρο νερό, ενώ οι κατάφυτες πλαγιές του ξεχωρίζουν για τους ιδιαίτερους χρωματισμό τους. Η ψηλότερη κορφή του είναι το Μάτι, στα 1.956 μέτρα, με το Πιλάφ-Τεπέ να ακολουθεί στα 1.870 μέτρα. 

Αν επισκεφτεί κανείς το βουνό το καλοκαίρι μπορεί να τολμήσει δροσιστικές βουτιές στις όμορφες παραλίες της περιοχής, όπως η Νέα Πέραμος, η Σαρακήνα, η παραλία του Οφρυνίου και ο κόλπος της Νέας Ηρακλείτσας. 

Την ανυπέρβλητη φυσική ομορφιά του τοπίου συμπληρώνουν τα γραφικά παραδοσιακά χωριά με τα πέτρινα σπίτια, την πλούσια βλάστηση και τα τρεχούμενα νερά που δημιουργούν ένα γαλήνιο περιβάλλον. Ξεχωρίζει η Μεσορόπη με τα μεγαλόπρεπα αρχοντικά της που χρονολογούνται από τον 19ο αιώνα και βέβαια η φημισμένη Μουσθένη ( 40 λεπτά με το αυτοκίνητο από την Καβάλα). Και μόνο η είσοδος στο συγκεκριμένο χωριό είναι μια μοναδική εμπειρία , αφού ο επισκέπτης αντικρύζει στις δύο πλευρές του ποταμού τοξωτές γέφυρες (χτίστηκαν από τους μάστορες της πέτρας της Ηπείρου) να ενώνουν τις γειτονιές. Στη Μουσθένη υπάρχουν νερόμυλοι και πηγές με κρύο νερό όλο το χρόνο, ενώ εντυπωσιάζει η κεντρική πλατεία. Επιβάλλεται μία επίσκεψη στα αρχιτεκτονικά «κοσμήματα» του χωριού που είναι το Παλιό Τουρκικό Σχολείο) και το Λαογραφικό Μουσείο.

Όσον αφορά το γαστρονομικό προφίλ του οικισμού πολλές είναι οι επιλογές, από φιλόξενες ταβέρνες που σερβίρουν λαχταριστά τοπικά πιάτα μέχρι εστιατόρια που ειδικεύονται στην εκλεπτυσμένη μεσογειακή κουζίνα.

 Σε κοντινή απόσταση από τη Μουσθένη βρίσκονται οι Τρύπες της Παναγίας, που θυμίζουν εισόδους σπηλαίων, αλλά λέγεται ότι είναι αρχαίες σήραγγες εξόρυξης. Σύμφωνα με το θρύλο οδηγούν στο μοναστήρι της Παναγίας της Εικοσιφοινίσσης στην άλλη πλευρά του Παγγαίου όρους. 

ΣΤΑ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΟΥ ΚΡΑΣΙΟΥ: Οι δρόμοι του Διονύσου 

Το Παγγαίο θα ανταμείψει σίγουρα και τους εραστές του οινοτουρισμού μιας και η ευρύτερη περιοχή της Καβάλας είναι από τους αρχαίους χρόνους φημισμένη για την υψηλή ποιότητα του κρασιού. Στο «χρυσοφόρο όρος», όπως εναλλακτικά ονομάζεται το Παγγαίο, έχουν την έδρα τους 12 οινοποιεία του παράγουν οίνο ΠΓΕ, δηλαδή προστατευόμενης γεωγραφικής ένδειξης, πολλών τύπων και ποικιλιών, από μαλαγουζιά, ροδίτη και ασύρτικο μέχρι μοσχάτο Αλεξάνδρειας και σαρντονέ. Κάποια από τα οινοποιεία της περιοχής που ανοιχτά στο κοινό είναι το Κτήμα Βιβλία Χώρα, το Κελάρι Διαλεκτό, το Κτήμα Χατζηγεωργίου, το Αμπελόεις και το Οινοποιείο Τσικρικώνη. 

Όσον αφορά τα τοπικά προϊόντα του ευλογημένου αυτού τόπου ξεχωριστή θέση κατέχουν το εξαιρετικό ελαιόλαδο και το τσίπουρο. Μοναδικά είναι επίσης και τα παραδοσιακά αμυγδαλωτά της περιοχής, ενώ δεν νοείται να μη δοκιμάσει κανείς τους λαχταριστούς χαλβάδες, το ταχίνι και τα χωριάτικα ζυμαρικά.

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΟ ΒΟΥΝΟ 

Στο Μάτι, την υψηλότερη κορφή του Παγγαίου, δεσπόζει το Χιονοδρομικό Κέντρο, ένας παράδεισος για τους λάτρεις των χειμερινών σπορ, ενώ λίγο χαμηλότερα βρίσκει κανείς το Δασικό Χωριό με πολλές επιλογές για χαλάρωση και φαγητό. 

Οι λάτρεις της αναρρίχησης μπορούν επίσης να βιώσουν μία ανεπανάληπτη εμπειρία καθώς έχουν τη δυνατότητα να ανέβουν τους εντυπωσιακούς κάθετους βράχους του βουνού ή τους πύργους που φτάνουν μέχρι και τα 250 μέτρα ύψος. 

Ιδιαίτερη πρόκληση αποτελεί το βουνό και για όσους αγαπούν την ορειβασία και την πεζοπορία με βασικό πεδίο δράσης τα εκπληκτικά μονοπάτια του Παγγαίου, κάποια από τα οποία οδηγούν και στις κορυφές του όρους, όπως το Δίκορφο ή Τρίκορφο (1.940μ.), ο Βόσκος (1.858μ.), το Μάτι (1.956μ.) και το Αυγό (1.835μ.). Στην περιοχή υπάρχουν μονοπάτια εύκολα για τον απλό περιπατητή κα την οικογένεια, αλλά και μονοπάτια για πιο έμπειρους περιπατητές καθώς και μονοπάτια για τον απαιτητικό ορειβάτη αναρριχητή. 

Ξεχωρίζει αρχικά το μονοπάτι της Αυλής. Από το εγκαταλελειμμένο χωριό της Παλιάς Αυλής υπάρχει ταμπέλα που ενημερώνει τον επισκέπτη για την ώρα που χρειάζεται αλλά και την απόσταση που πρέπει να διανύσει μέχρι να φτάσει στα κοντινότερα καταφύγια. 

Ιδιαίτερου φυσικού κάλλους είναι και το μονοπάτι της Εικοσιφοίνισσας με αφετηρία το ιστορικό γυναικείο μοναστήρι της Εικοσιφοίνισσας, χτισμένο το 450 μ.Χ. σε υψόμετρο 550 μέτρων. 

Πιο βατό είναι το μονοπάτι “Μαύρα νερά” που αποτελεί μια εύκολη διαδρομή, η οποία συνδέει το χωριό Νικήσιανη με τις δασικές εγκαταστάσεις που έχει κατασκευάσει το Δασαρχείο Καβάλας και βρίσκονται πάνω στον κεντρικό δασικό δρόμο του Παγγαίου. Η περιήγηση αυτή είναι ιδανική για όσους θέλουν να ξεκινήσουν μια «γνωριμία» με την πεζοπορία βουνού. 

Το ξακουστό μονοπάτι της Μεσορόπης, τέλος, το οποίο καταλήγει στο καταφύγιο του Ορειβατικού Συλλόγου Καβάλας στα 1.650μ, κοντά στην κορυφή Αυγό, είναι σίγουρα το πιο «δροσερό» απ’ όλα καθώς το χαρακτηρίζει το υγρό στοιχείο. Όποιος επιλέξει να το εξερευνήσει θα ανακαλύψει τοπία σπάνιας φυσικής ομορφιάς με καταρράχτες και λίμνες, φιλόξενα κιόσκια για ξεκούραση, αλλά και παραδοσιακά ξύλινα γεφυράκια. 

Για όσους επισκέπτες επιθυμούν να διανυκτερεύσουν στο βουνό και να συνεχίσουν την περιπλάνηση τους την επομένη υπάρχουν πέντε καλά οργανωμένα ορειβατικά καταφύγια. Πιο ψηλά από όλα, στα 1.750 μέτρα, βρίσκεται το καταφύγιο Στέργιος Χατζηγεωργίου που μπορεί να υποδεχθεί μέχρι 60 άτομα. Τα υπόλοιπα τέσσερα βρίσκονται στα 1.650, τα 1.550, τα 1.200 και τα 1.000 μέτρα.