Στην ευρύτερη περιοχή της Ξάνθης βρίσκονται σημαντικοί τόποι κατάνυξής και λατρείας, όπως ναοί και εκκλησίες με σπουδαία ιστορία, που προσκαλούν τους λάτρεις του θρησκευτικού τουρισμού να περιηγηθούν στα συναρπαστικά μονοπάτια της πίστης και της ιστορικής παράδοσης.
Λέγεται πως η πόλη της Ξάνθης οφείλει την τύχη και την ανάπτυξη της, στη Θεϊκή εύνοια που έχει από τα μοναστήρια της, τα οποία σχηματίζουν “σταυρό” και την προστατεύουν. Αυτά είναι η Παναγιά Αρχαγγελιώτισσα, η Παναγία Καλαμούς, η Μονή Ταξιαρχών και το μοναστήρι του Αι Νικόλα στην Λ. Βιστωνίδα.
Τα δύο μοναστήρια της Παναγίας, που πλαισιώνουν την πόλη και είναι κτισμένα μέσα σε καταπράσινες πλαγιές με πανοραμική θέα που φτάνει μέχρι την θάλασσα, συγκεντρώνουν καθημερινά πλήθος επισκεπτών, οι οποίοι έρχονται να τα προσκυνήσουν και να τα επισκεφτούν.
Παναγία Αρχαγγελιώτισσα
Η μονή της Παναγίας Αρχαγγελιώτισσας είναι το θρησκευτικό σήμα-κατατεθέν της Ξάνθης. Στέκει αγέρωχη πάνω από την συνοικία Σαμακώβ, ή αλλιώς Σαμακωβιανή, και καταστράφηκε ολοσχερώς στον σεισμό του 1829. Στη σημερινή της μορφή ξαναχτίστηκε το 1841, από το μητροπολίτη Ξάνθης Ευγένιο (1831-1848) και μετά από έρανο των κατοίκων.
Αν και το καθολικό της μονής είναι αφιερωμένο στα Εισόδια της Θεοτόκου, η Αρχαγγελιώτισσα γιορτάζει και γίνεται τόπος προσκυνήματος τον Δεκαπενταύγουστο. Σύμφωνα με την παράδοση, η μονή πήρε το όνομα της από τη θαυματουργή εικόνα του 16ου αι., η οποία λέγεται Αρχαγγελιώτισσα και δείχνει τη Παναγία να περιβάλλεται από τους Αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ.
Σίγουρα αξίζει μία επίσκεψη στο Εκκλησιαστικό Μουσείο Μητροπόλεως Ξάνθης, που στεγάζεται στην ανατολική πτέρυγα της μονής της Αρχαγγελιώτισσας, καθώς περιλαμβάνει πολλά ενδιαφέροντα εκθέματα. Εδώ μπορεί κανείς να θαυμάσει φορητές εικόνες, χρυσοκέντητους επιταφίους, λειτουργικά σκεύη, χειρόγραφα και έντυπα λειτουργικά βιβλία, σφραγίδες και άμφια αλλά και ξυλόγλυπτες δημιουργίες.
Από την Παναγία Αρχαγγελιώτισσα ξεκινά και το περιπατητικό μονοπάτι (του “Νερού”) που θα αποζημιώσει τους λάτρεις της πεζοπορίας καθώς ανηφορίζει προς το πάρκο Κεραιών ακολουθώντας το μικρό ρέμα.
Παναγία Καλαμούς
Το πανέμορφο αυτό μοναστήρι βρίσκεται στα βόρεια της Ξάνθης, πάνω σε έναν μεγάλο βράχο που δεσπόζει στη χαράδρα του Κοσύνθου. Από αυτό το σημείο, οι επισκέπτες μπορούν να απολαύσουν τη μοναδική θέα και να αφήσουν το βλέμμα τους να περιπλανηθεί σε όλη την ορεινή περιοχή της Ροδόπης.
Στην είσοδο της Παναγίας Καλαμούς καταλήγει το τέλος του μονοπατιού που ξεκινά από τη συνοικία Σαμακώβ και τη γέφυρα του ποταμού Κοσύνθου, ενώ το τμήμα του μονοπατιού που συνδέει τα μοναστήρια της Αρχαγγελιώτισσας και της Καλαμούς ονομαζόταν παλιότερα “ο δρόμος του παπά”, καθώς εξυπηρετούσε την επικοινωνία ανάμεσά τους.
Το μοναστήρι γιορτάζει στα 9μερα της Θεοτόκου, μετά τον 15αύγουστο και σύμφωνα με την παράδοση, κτίσθηκε κατά τους χρόνους της εικονομαχίας (726 - 843), από εικονόφιλους μοναχούς, οι οποίοι ξεφεύγοντας τον φανατισμό των εικονοκλαστών έφυγαν από την Κωνσταντινούπολη και εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Ξάνθης.
Η ονομασία της μονής («Καλαμού» ή «Καλαμιώτισσα»), λέγεται πως προέρχεται από το γεγονός ότι η εικόνα της Παναγίας βρέθηκε μέσα σε κάτι καλαμιές.
Στα θέλγητρα της Παναγίας Καλαμούς, εκτός από το έντονο ιστορικό και θρησκευτικό ενδιαφέρον που τη χαρακτηρίζει, συγκαταλέγεται και το φυσικό κάλλος της περιοχής στην οποία είναι κτισμένη. Από αυτό το σημείο μπορεί κανείς να οδηγηθεί εύκολα σε κατάφυτες περιπατητικές διαδρομές, ιδανικές για τους λάτρες της φύσης και των outdoor δραστηριοτήτων.
