Η Μαρώνεια του Ομήρου και του Οδυσσέα, αλλά και του Διόνυσου βρίσκεται περίπου μισή ώρα μακριά από την Κομοτηνή και αποτελεί ένα από τα πιο γνωστά χωριά της περιοχής. Είναι αμφιθεατρικά χτισμένη σε μια πλαγιά – στους πρόποδες του βουνού Ίσμαρος, σε υψόμετρο 678 μέτρων και βρίσκεται κοντά σε αρχαιολογικά, ιστορικά αλλά και γεωλογικά μνημεία του ευλογημένου αυτού τόπου. Σε 5 λεπτά από εδώ μπορεί επίσης κανείς να βρεθεί σε κάποια από τις μοναδικές παραλίες του Θρακικού Πελάγους.
Τον ήσυχο αλλά διάσημο αυτόν οικισμό πλαισιώνουν εκτάσεις με ελιές, χωράφια αλλά και οι διάσημοι αμπελώνες της περιοχής. Η θέα προς τη θάλασσα είναι μαγευτική μιας και με καθαρή ατμόσφαιρα το μάτι μπορεί να φτάσει μέχρι και τη Λήμνο.
Ο Μαρώνειος οίνος και η οινική παράδοση του τόπου
Στα ομηρικά χρόνια γίνεται η πρώτη αναφορά στα περίφημα κρασιά της περιοχής, καθώς μαθαίνουμε ότι ο Οδυσσέας μέθυσε τον Κύκλωπα Πολύφημο με τον ξακουστό «Μαρώνειο οίνο», τον οποίον του είχε προσφέρει ο βασιλιάς Μάρωνας. Σύμφωνα με τα λεγόμενα του Ομήρου, πρώτοι κάτοικοι εδώ ήταν οι Κίκονες, οι οποίοι τάχθηκαν με τους Τρώες κατά τον Τρωικό πόλεμο, γι‘ αυτό και ο Οδυσσέας κυρίευσε την πόλη τους, όπου και δοκίμασε το κρασί τους.
Παράλληλα, αρχαιολογικές έρευνες φανέρωσαν πως στο όρος Ίσμαρος υπήρχαν «λινοί» (πατητήρια σταφυλιών) λαξευμένοι στον βράχο ενώ είναι αποδεδειγμένο πως στην περιοχή λατρευόταν κατ’ εξοχήν ο θεός Διόνυσος με την κεφαλή του να απεικονίζεται μαζί με αμπέλια ακόμα και στα νομίσματα που βρέθηκαν στη Μαρώνεια. Η αμπελουργία, που παρήκμασε κατά τα οθωμανικά χρόνια, ευτυχώς ανέκαμψε κατά τη δεκαετία του 1990.
Σήμερα η Μαρώνεια είναι ενταγμένη στους Δρόμους του Κρασιού της Βόρειας Ελλάδος και συγκεκριμένα στην 8η οινική διαδρομή, που λέγεται «Διαδρομή του κρασιού του Διονύσου». Είναι αξιοσημείωτο πως καλλιεργούνται πλέον περίπου 400 στρέμματα, παράγοντας τους ΠΓΕ οίνους «Ίσμαρος» από τις ερυθρές ποικιλίες Grenache Rouge, Merlot, Syrah και Λημνιό και τις λευκές Chardonnay, Sauvignon Blanc, Malvasia και Ροδίτης.
Η Μαρώνεια κατά την Αρχαιότητα
Οι λάτρεις της ιστορίας και των θησαυρών παρελθόντος θα λατρέψουν τη Μαρώνεια και αυτό γιατί κοντά στο χωριό, στη θέση Καμπάνα, βρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος της αρχαίας Μαρώνειας με το επιβλητικό αρχαίο θέατρο να πλαισιώνεται από ελιές και πεύκα.
Το θέατρο θεμελιώθηκε στις αρχές της Ελληνιστικής Περιόδου, ενώ στο τέλος της Ρωμαϊκής Εποχής μετατράπηκε σε αρένα με χωρητικότητα 1.200-1.300 θεατών. Από εδώ η θέα προς τη θάλασσα και συγκεκριμένα προς τη Σαμοθράκη είναι μοναδική. Το παρελθόν της Μαρώνειας είναι πολύ μακρινό καθώς ο Όμηρος αναφέρει ότι πήρε το όνομά του από τον Μάρωνα, τον ιερέα του Απόλλωνα.
Η Μαρώνεια αρχικά ήταν παραθαλάσσια και διέθετε σημαντικό λιμάνι, το οποίο συνέχισε να ακμάζει μέχρι και τον βυζαντινό 7ο αιώνα μ.Χ. Επειδή όμως υπέστη πειρατικές επιδρομές που είχαν σαν αποτέλεσμα την παρακμή της, τον 13ο αιώνα μεταφέρθηκε για προστασία στη σημερινή της θέση. Κατά τα βυζαντινά χρόνια η Μαρώνεια βρίσκεται στο λιμάνι του Αγίου Χαράλαμπου –γνωστό και ως Παλαιόχωρα– όπου υπάρχουν ακόμη ίχνη του αρχαίου μώλου.
Το χωριό σήμερα
Στη Μαρώνεια εντυπωσιάζει η ομορφιά του τοπίου, η γαλήνια, ήσυχη ατμόσφαιρα και η γραφικότητα του οικισμού. Όλοι οι δρόμοι οδηγούν στη μικρή κεντρική πλατεία με τον χαρακτηριστικό πλάτανο που προσφέρει δροσερή σκιά, τα πέτρινα σκαλάκια και τα τρεχούμενα νερά που ξεδιψάνε τον κουρασμένο επισκέπτη. Το χωριό είναι γεμάτο με στενά σοκάκια, ανηφόρες και κατηφόρες, διατηρημένα αλλά και ερειπωμένα διώροφα κτίσματα, εκκλησίες και βέβαια θαυμάσια αρχοντικά που προκαλούν δέος όπως το διάσημο αρχοντικό Ταβανιώτη. Άλλωστε το παραδοσιακό τμήμα του σημερινού οικισμού της Μαρώνειας μαζί με την παλιά πόλη της Ξάνθης, αποτελούσαν τους πιο σημαντικούς αρχιτεκτονικούς πυρήνες στο ελληνικό τμήμα της Θράκης. Μόνο ίχνη της πολύ σημαντικής αυτής πολιτιστικής κληρονομιάς διαφαίνονται βέβαια στη Μαρώνεια πλέον, καθώς η ερήμωση του τόπου είχε, μοιραία, αρνητικές συνέπειες.
Το Αρχοντικό Ταβανιώτη, το οποίο αγοράστηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού το 1999 και αποκαταστάθηκε υποδειγματικά από τη ΙΘ΄ Εφορεία Προϊστορικών & Κλασικών Αρχαιοτήτων κτίστηκε γύρω στο 1880 και υπήρξε κατοικία του Μαρωνίτη εμπόρου Παρράσιου Ταβανιώτη. Αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα της οικιστικής αρχιτεκτονικής της Δυτικής Θράκης, με τετράριχτη στέγη στο κυρίως κτήριο και τρίριχτη στο χαγιάτι (στεγασμένος εξώστης), με σαχνισιά (κλειστό εξώστη) στον όροφο, πατητήρι, χτιστά αμπάρια για ελιές και πιθάρια για κρασί και λάδι στο κατώι. Στο εσωτερικό του φιλοξενείται στις μέρες μας η έκθεση αρχαιοτήτων «Η Μαρώνεια και ο Ίσμαρος από τα Προϊστορικά μέχρι τα Νεότερα Χρόνια». Μέσα από πρωτότυπα αντικείμενα αλλά και εποπτικό υλικό παρουσιάζονται στοιχεία της ιστορίας και γεωγραφίας της περιοχής αυτής της Θράκης, καθώς και όψεις της ζωής σε αυτήν, από την παλαιολιθική εποχή έως πρόσφατα.
Πλούσια είναι και η θρησκευτική κληρονομιά του χωριού καθώς υπάρχουν γύρω στις 10 εκκλησίες και παρεκκλήσια, ιεροί τόποι πίστης και προσευχής τους οποίους συνοδεύουν διάφοροι τοπικοί θρύλοι και παραδόσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο μύθος που αφορά το καντήλι στο παρεκκλήσι της Αγίας Παρασκευής, το οποίο σε περίπτωση που ξεχνούσαν να το ανάψουν, η Αγία τριγύριζε στα δρομάκια με ένα αναμμένο φανάρι, μέχρι κάποιος να τη δει και να της ανάψει το καντήλι.
Δύο από τους πιο εντυπωσιακούς ναούς της περιοχής που χρονολογούνται στο τέλος του 18ου αιώνα και ανήκουν στον τύπο της ξυλόστεγης βασιλικής είναι αναμφίβολα αυτοί του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου και της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Στην Κοίμηση της Θεοτόκου, μια εξολοκλήρου ξύλινη κατασκευή, θαυμασμό προκαλεί το περίτεχνο τέμπλο σπάνιας ομορφιάς.
