Για αυτούς που επισκέπτονται την Κομοτηνή πρώτη φορά αλλά και για όλους όσους θέλουν να ανακαλύψουν τη πολυσύνθετη ταυτότητα της, επιβάλλεται μία στάση στα ακόλουθα αξιοθέατα που ορίζουν τον τουριστικό χάρτη της πόλης και γίνονται αφορμή για διασκεδαστικές βόλτες γεμάτες γνώση. 

Το Κεντρικό Ηρώο (Σπαθί) 

Το σήμα - κατατεθέν της Κομοτηνής, δίπλα στο οποίο όλοι οι επισκέπτες συνηθίζουν να βγάζουν και μία φωτογραφία, βρίσκεται στην δυτική εξωτερική πλευρά του δημοτικού άλσους. Το Σπαθί αποτελείται από μία ογκώδη στήλη ύψους 14μ., που πάνω της ξεχωρίζει ένα τεράστιο μεταλλικό ομοίωμα ξίφους, τοποθετημένου κατακόρυφα. Η επιβλητική αυτή κατασκευή, το περήφανο Ηρώο που καλύπτεται από λευκό μάρμαρο, είναι το επίκεντρο του εορτασμού των εθνικών επετείων στην πόλη. Εδώ επίσης κάθε Κυριακή γίνεται η έπαρση και υποστολή της ελληνικής σημαίας με τη συνοδεία στρατιωτικού αγήματος και φιλαρμονικής, που παίζει τον εθνικό ύμνο. Εντύπωση θα προκαλέσει σίγουρα στον επισκέπτη ο σεβασμός που δείχνουν οι διερχόμενοι κάτοικοι της πόλης κατά τη διάρκεια αυτής της εθιμοτυπικής διαδικασίας καθώς παραμένουν εντελώς ακίνητοι μέχρι να ολοκληρωθεί. Το Ηρώο κατασκευάστηκε το 1970. 

Ελληνική Αστική Σχολή Νέστωρος Τσανακλή 

Ο Νέστωρ Τσανακλής, σπουδαίος καπνέμπορος της Κομοτηνής, απόδημος στο Κάϊρο, χρηματοδότησε στις αρχές του 20ου αιώνα την ανέγερση μιας Αστικής Σχολής. Το επιβλητικό κτίριο εγκαινιάστηκε το 1907 και ονομάστηκε Τσανάκλειος Σχολή προς τιμήν του ευεργέτη της πόλης, ο οποίος παρείχε παράλληλα οικονομική ενίσχυση για τη μισθοδοσία των δασκάλων της ελληνικής κοινότητας για αρκετά χρόνια. Για την οικοδόμηση της Ελληνικής Αστικής Σχολής του παραχωρήθηκε από την τότε οΘωμανική Διοίκηση, ο χώρος του τότε Δημοτικού Κήπου, μπροστά στο ποτάμι της πόλης, στη καρδιά της ελληνικής Συνοικίας. 

Το υπέροχο και ιδιαίτερα κομψό αυτό κτίσμα κατασκευάστηκε σύμφωνα με τις αρχές του εκλεκτικισμού,2 κυρίαρχης αρχιτεκτονικής άποψης του 19ου αιώνα. Στο κτίριο στεγάστηκαν διαδοχικά το Ορφανοτροφείο (1919), η Γενική Διοίκηση Θράκης (1922-1945), η Νομαρχία Ροδόπης (1945-1972) και η Πρυτανεία του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης ως το 2000. 

Λαογραφικό Μουσείο Κομοτηνής 

Το Λαογραφικό Μουσείο Κομοτηνής, ένας από τους σημαντικότερους πυλώνες πολιτισμού της πόλης, ανήκει στο Μορφωτικό Όμιλο Κομοτηνής και λειτουργεί από το 1962. Από το 1989 στεγάζεται στο αρχοντικό Πεϊδη, το οποίο αναστηλώθηκε υποδειγματικά και αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα τοπικής λαϊκής αρχιτεκτονικής. 

Ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει πλήθος σημαντικών εκθεμάτων - δείγματα της θρακιώτικης τέχνης που θα τον ταξιδέψουν στην καθημερινότητα των πόλεων και της υπαίθρου της ευρύτερης περιοχής. Τα αντικείμενα της πλούσιας συλλογής του μουσείου εκτίθενται στους δύο ορόφους, το υπόγειο και το υπόστεγο της αυλής. Το βλέμμα κερδίζουν οι παραδοσιακές φορεσιές, τα περίτεχνα κεντήματα, τα γεωργικά εργαλεία, τα πανέμορφα αντικείμενα τέχνης από χαλκό, ξύλο, πηλό και ασήμι, διάφορα είδη οικιακής χρήσης αλλά και τα σύνεργα, τα οποία χρησιμοποιούσαν οι τότε τεχνίτες που ασκούσαν παραδοσιακά επαγγέλματα. Όλα συγκεντρώθηκαν με πολλή προσοχή, αγάπη και ευλάβεια προκειμένου να ζωντανέψουν, και παράλληλα να παρουσιάσουν στο κοινό, την εικόνα της παραδοσιακής ελληνικής Θράκης. Ένας μεγάλος αριθμός από τα εκθέματα του μουσείου προέρχονται και από τις περιοχές της Μ. Ασίας. 

Σε περίοπτη θέση έχουν τοποθετηθεί τα προσωπικά κειμήλια του Αρχιεπισκόπου Αθηνών Χρυσάνθου του από Τραπεζούντος, ο οποίος γεννήθηκε στην Κομοτηνή. Σε αυτά περιλαμβάνεται μία εντυπωσιακή εικόνα μεγάλων διαστάσεων του 18ου αι. με απεικόνιση του Χριστού, της Παναγίας, της Αγίας Άννας και Προφητών καθώς και ασημένια λειψανοθήκη άριστης τέχνης. 

Η παλαιά αγορά της Κομοτηνής 

Στην παλιά αγορά της Κομοτηνής φωλιάζει η ζωηρή ψυχή της πόλης. Ζωντάνια, κίνηση, πολιτιστικό χρώμα και ιστορικότητα όλα μπερδεύονται γλυκά σε αυτό το φιλόξενο και πολύβουο σύμπαν που περικλείεται από τις οδούς Ορφέως, Συντάγματος Κρητών. Βας. Παύλου, Πλ. Ηφαίστου, οδών Κανάρη, Κιλκίς Οδ. Ανδρούτσου, Γραβιάς, Ξενοφώντος και Βενιζέλου. Η αγορά χρονολογείται από τα οθωμανικά χρόνια και είναι ενταγμένη σε ένα Ιπποδάμειο πολεοδομικό σύστημα με μικρούς δρόμους και πανέμορφες πέργκολες που κατασκεύασε ο Δήμος Κομοτηνής κατά τη δεκαετία του 1990. Χαρακτηριστικό γνώρισμα της αγοράς που κάνει εντύπωση στον επισκέπτη είναι το εξαιρετικά μικρό, συχνά λιλιπούτειο, εμβαδό των καταστημάτων. Στα γραφικά σοκάκια της παλιάς αγοράς μπορεί κανείς να βρει κάθε είδους καταστήματα, από παλαιοπωλεία, καταστήματα τοπικών προϊόντων, ρούχων ή παπουτσιών έως παραδοσιακά ταβερνάκια, καφενεία και αναψυκτήρια. 

Φρούριο και Βυζαντινό Τείχος της Κομοτηνής 

Το αρχαιότερο και μεγαλύτερο μνημείο της πόλης χτίστηκε περί τον 4ο αι. μ. Χ. Την περιτείχιση της Κομοτηνής ανέλαβε ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος Α" (379 - 395 μ.Χ.) καθώς έκρινε πως η τοποθεσία της ήταν στρατηγικής σημασίας. Από εδώ άλλωστε περνούσε και η Εγνατία Οδός με αποτέλεσμα, για λόγους στρατιωτικούς αλλά και -οικονομικούς, η πόλη να οχυρωθεί με ισχυρό τείχος κατασκευασμένο από λίθους και κεραμικό χαλίκι. Το φρούριο της Κομοτηνής είχε συνολικά δεκαέξι πύργους, από τους οποίους οι δώδεκα ήταν ορθογωνικοί και οι τέσσερις κυκλικοί στις γωνίες του. Το ύψος του έφτανε τα 9,60μ. ενώ διέθετε δυο κύριες εισόδους στην ΝΔ και την ΝΑ πλευρά, αλλά και δυο ακόμη μικρότερες. 

Λόγω της προστασίας που πρόσφερε, έγινε σύντομα πόλος έλξης για τους πληθυσμούς της περιοχής και έμεινε ανέπαφο ως το 1363. Αργότερα ένα μέρος του κάστρου καταστράφηκε από τους Τούρκους, οι οποίοι στη θέση του έχτισαν τζαμιά, ενώ το καταστροφικό έργο συνέχισαν το 1910 οι Βούλγαροι που κατεδάφισαν τους πύργους και ένα μεγάλο μέρος του τείχους που είχε απομείνει. 

Το παραλιακό μέτωπο της πόλης 

Οι φιλόξενες παραλίες του Δήμου Κομοτηνής ξεχωρίζουν για τα καταγάλανα, πεντακάθαρα νερά τους και τη χρυσαφένια, βελούδινη άμμο τους. Η εντυπωσιακή ακτογραμμή της περιοχής που βρίσκεται στο δυτικό μέρος της πόλης είναι εύκολα προσβάσιμη για τους επισκέπτες που θέλουν να βιώσουν ανέμελες στιγμές δίπλα στη θάλασσα και εκτείνεται από την κοσμική παραλία του Φαναρίου έως την παραλία της Μολυβωτής. Σε απόσταση μόλις 30 χλμ. από την Κομοτηνή μπορεί κανείς να βρει πολυαρίθμους υδάτινους παραδείσους με άριστες υποδομές, πολλοί από τους οποίους διαθέτουν και γαλάζια σημαία. Οι παραλίες στην υπέροχη αυτή γωνιά της Βόρειας Ελλάδας μπορούν να προσφέρουν κάτι για όλους και θα ικανοποιήσουν κάθε τύπο επισκέπτη: οικογένειες με παιδιά, λάτρεις των θαλάσσιων σπορ, ακόμη και αυτούς που αναζητούν την ηρεμία μακριά από τα πολύβουα πλήθη των παραθεριστών.