Τα Άβδηρα, η αρχαία γραφική κωμόπολη του νομού Ξάνθης, βρίσκεται στην Θράκη, κοντά στον ποταμό Νέστο και τη λίμνη Βιστωνίδα, και έχει να επιδείξει ένα πλούσιο ιστορικό παρελθόν που αποτελεί σημαντική πολιτιστική κληρονομιά για ολόκληρη την περιοχή. Μία επίσκεψη στον οικισμό αλλά και στον αρχαιολογικό χώρο που δεσπόζει στο σημείο ενδείκνυνται για τον επισκέπτη που θέλει να ανακαλύψει την ιστορική ταυτότητα του τόπου.
Τα Άβδηρα είναι φημισμένα για τον αρχαίο τους πολιτισμό και τις σπουδαίες προσωπικότητες που έζησαν στην περιοχή κατά την αρχαιότητα, επηρεάζοντας με το πνεύμα τους την αρχαιοελληνική σκέψη.
Η περιοχή αποτελεί πατρίδα σημαντικών φιλοσόφων σε παγκόσμιο επίπεδο, όπως του Λεύκιππου, εισηγητή της ατομικής θεωρίας, καθώς και του διάσημου μαθητή του, του Δημόκριτου. Ακολουθούν οι φιλόσοφοι και αστρονόμοι Εκαταίος ο Αβδηρίτης, ο Πρωταγόρας, ο Βίων ο Αβδηρίτης και ο Ανάξαρχος.
Στις μέρες μας τα Άβδηρα συμπεριλαμβάνουν το χωριό των Αβδήρων και την σκάλα Αβδήρων. Σταδιακά ο τόπος έχει τουριστικά αναπτυχθεί και πλέον διαθέτει ένα οργανωμένο λιμάνι ενώ φιλοξενεί και πολιτιστικές εκδηλώσεις, όπως τα Δημοκρίτεια προς τιμήν του Δημόκριτου, με τη συμμετοχή γνωστών καλλιτεχνών.
Μυθολογία και Ιστορία
Σύμφωνα με τη μυθολογία η πόλη δημιουργήθηκε από τον Ηρακλή. Ο τελευταίος θέλησε με αυτόν ον τρόπο να τιμήσει τον σύντροφό του Άβδηρο, ο οποίος κατασπαράχθηκε από τα άλογα του Διομήδη. Η ιστορία λέει πως η ίδρυση της πόλης χρονολογείται στα μέσα του 7ου π.Χ. αιώνα με την άφιξη κατοίκων των Κλαζομενών (μια από τις ελληνικές πόλεις της Ιωνικής Αμφικτυονίας) από τα παράλια της Μικράς Ασίας. Ακολούθησε περίοδος παρακμής, ενώ η επανίδρυση της πόλης προέκυψε από ανθρώπους που ήρθαν από την ιωνική πόλη Τέω, το 545 π.Χ.
Από το 512 π.Χ. και έπειτα, η Περσική παρουσία στην περιοχή ήταν έντονη. Πιο συγκεκριμένα, το 412 π.Χ. ο Πέρσης στρατηγός Μαρδόνιος, κατέλαβε ελληνικές πόλεις, χρησιμοποιώντας το λιμάνι της κωμόπολης ως ορμητήριο των Περσών. Το 480 και 490 π.Χ. ο Ξέρξης φιλοξενήθηκε δύο φορές από τα Άβδηρα, στα οποία πρόσφερε ένα χρυσό ξίφος και μία χρυσοποίκιλτη τιάρα.
Τα Άβδηρα μετά την ολοκλήρωση των Περσικών πολέμων και την προσχώρηση στην Αθηναϊκή ηγεμονία αναπτύχθηκαν οικονομικά και πολιτιστικά. Ωστόσο ο Πελοποννησιακός πόλεμος που ακολούθησε αποδυνάμωσε και πάλι την πόλη. Το 376 π.Χ. η πόλη γνώρισε μεγάλη καταστροφή από τους Θράκες και συγκεκριμένα από την εισβολή 30.000 Τριβαλλών. Προσχώρησε έτσι στην Β’ Αθηναϊκή Συμμαχία όπου και παρέμεινε μέχρι το 356 π.Χ., όταν ο Φίλιππος ο Β’ κυρίευσε τα Άβδηρα. Ο θάνατος του Μ. Αλεξάνδρου στην συνέχεια, οδήγησε στο να υποστεί η πόλη την διαδοχική κυριαρχία από τους Μακεδόνες, τους Σελεύκιδες και τους Πτολεμαίους, ενώ το 171 π.Χ. ο Ρωμαίος στρατηγός Ορτένσιος προκάλεσε μεγάλες καταστροφές στην πόλη καθώς την κατέλαβε και σκότωσε τους κατοίκους της. Το 167 π.Χ. οι Ρωμαίοι κυριάρχησαν την Μακεδονία και την Θράκη έπειτα από επικράτησή τους στην σύγκρουση με τους Μακεδόνες. Παρόλα αυτά ο τόπος διατήρησε το καθεστώς της “ελεύθερης πόλης”, ωστόσο η κατασκευή της Εγνατίας Οδού που ακολούθησε συνέβαλε στην παρακμή του, καθώς δημιουργήθηκαν σημαντικά προβλήματα εξαιτίας των πλημμυρών του Νέστου.
Στους βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς χρόνους, η πόλη των Αβδήρων βαπτίστηκε ξανά με το όνομα Πολύστυλο από τους πολλούς στύλους-κίονες που είχαν τα κτίρια.
Ο αρχαιολογικός χώρος της περιοχής
Οι αρχαιολογικές ανασκαφές έχουν δείξει, ότι ο αρχαιολογικός χώρος αποτελούνταν από τείχη, λιμάνι, νεώσοικους και ιερά. Στα μέσα του 4ου π.Χ. αιώνα τα Άβδηρα οικοδομήθηκαν με το ιπποδάμειο σύστημα. Πρόκειται για ένα νεότερο συγκρότημα με τείχη, ακρόπολη και δύο λιμάνια. Οι ανασκαφές στο χώρο διεξάγονταν από το 1950 μέχρι το 1966. Το 1985 τέθηκαν τα θεμέλια ώστε να ξεκινήσει πρόγραμμα συντήρησης με σκοπό την διατήρηση κτισμάτων παλαιότερων ανασκαφών, ενώ ο χώρος γίνεται επισκέψιμος. Ο τόπος αυτός φιλοξενεί πολλά μνημεία όπως η περιοχή της Δυτικής Πύλης και το τείχος του 4ου αιώνα π.Χ., οικία ρωμαϊκών χρόνων με πλακόστρωτη περίστυλη αυλή και περιμετρικά δωμάτια, εργαστήριο κοροπλαστικής, συγκρότημα ρωμαϊκών κατοικιών στο λόφο του Αγίου Παντελεήμονα, αρχαϊκή πόλη με νεώσοικους, ιερό και κατοικίες και την “η κατοικία των δελφινιών”.
Με μία πρώτη ματιά ο αρχαιολογικός χώρος των Αβδήρων, που βρίσκεται στην περιοχή της Ξάνθης, δεν αποκαλύπτει το μεγαλείο της πόλης την περίοδο της Αρχαϊκής, Κλασικής, Ελληνιστικής και Ρωμαϊκής περιόδου. Το τμήμα που έχει αποκαλυφθεί απλώνεται σε έκταση 3.000 στρ. που χωρίζεται στο βόρειο και νότιο περίβολο. Στη δυτική πλευρά του σύγχρονου λιμανιού των Αβδήρων βρίσκεται το αρχαίο λιμάνι, όπου θα δείτε τον λιμενοβραχίονα με τους μεγάλους γρανιτένιους ογκόλιθους.
Στην περιοχή δεσπόζουν δύο μουσεία: το αρχαιολογικό και το λαογραφικό - ιστορικό. Το αρχαιολογικό παρουσιάζει την διαχρονική εξέλιξη των Αβδήρων και τον ρόλο που διαδραμάτισαν. Περιλαμβάνει έκθεση με αντικείμενα που βρέθηκαν στην πόλη και τα νεκροταφεία των αρχαίων Αβδήρων, τα οποία αντανακλούν όλη την χρονική περίοδο από τον 7ο αιώνα π.Χ. μέχρι τον 13ο μ.Χ. Η έκθεσή αναπτύσσεται σε τρεις θεματικές ενότητες: Δημόσιος Βίος, Ιδιωτικός Βίος και Ταφικά Έθιμα.
Στο λαογραφικό – ιστορικό μουσείο, το οποίο στεγάζεται στο αναπαλαιωμένο κτίριο του παλαιού Δημοτικού Σχολείου, ο επισκέπτης μπορεί να γνωρίσει τον παλιό αγροτικό τρόπο ζωής μέσα από μία έκθεση που περιλαμβάνει αγροτικά εργαλεία, οικιακά σκεύη και μικροέπιπλα εκείνης της εποχής. Επιπλέον, στον δεύτερο όροφο του μουσείου, υπάρχουν εκθέματα που σχετίζονται με την υφαντική τέχνη, όπως χαλιά, κεντήματα, ενδυμασίες, εργόχειρα και διακοσμητικά στολίδια.
